Goed, eerder had ik al geconstateerd dat democratie failliet is. Maar we zullen er toch wat mee moeten, want alternatieven zijn ook niks. Daarom wil ik die democratie grondig herzien. Ik snap ook wel dat ik dat niet bij leven ga zien, maar door het er helemaal nooit over te hebben verandert het ook nooit.
Vooraf: dit gaat over landen met een coalitiesysteem. In landen als Amerika, met een tweepartijenstelsel en een "winner takes all" principe is nog veel meer mis en zijn nog meer wijzigingen nodig.
Wat moet er anders? In het kort:
- Verkiezingen: niet iedereen tegelijk eens in de vier jaar stemmen, maar continue verkiezingen
- Tweede Kamer en regering totaal uit elkaar trekken. De regering is een managersploeg die aangesteld wordt; dat kan zelfs door loting.
- We moeten af van een rare leeftijdsgrens waaronder iedereen stemonbekwaam is, en waarboven iedereen automatisch stembekwaam is. Stemrecht moet je verdienen. Als je mee wilt beslissen via stemmen, bewijs dan eerst maar eens dat je daar bekwaam toe bent via een stemexamen.
- Invoering van referenda met stemexamen. Als je mee wilt beslissen in een referendum, bewijs dan eerst maar eens of je je daadwerkelijk in een onderwerp verdiept hebt door een stemexamen over dit specifieke onderwerp af te leggen.
Weg met de verkiezingen
Verkiezingen zijn naar. Het probleem is dat verkiezingen het bestuur van een land voor soms wel anderhalf jaar lamleggen. Vanaf een half jaar voor de verkiezingen doet de regering niets serieus meer, omdat men vindt dat belangrijke beslissingen "over de verkiezingen heengetild" moeten worden. De reden daarvoor is duidelijk: als je een besluit neemt tegen het eind van je regeerperiode, dan gaat de volgende regering dat alweer afschaffen voordat het goed en wel ingevoerd is.
Ook na de verkiezingen is de regering voor minstens een driekwart jaar compleet lamgelegd. Eerst is er de coalitievorming, daarna de installatie en inwerking van de nieuwe ministersploeg. Dit alles gaat zo een jaar tijd kosten, zeker in een versplinterd politiek landschap met veel kleine partijtjes.
Kijk naar de malloten die nu in Nederland aan de macht zijn. Er is nog geen enkel daadwerkelijke maatregel genomen, en we zijn nu al meer dan een jaar na de vorige verkiezingen.
Al met al hebben we rond de verkiezingen een periode van een jaar of langer waarin er eigenlijk niets gebeurt met het landsbestuur. Dat is meer dan een kwart van de tijd waarin er niet serieus besluiten genomen kunnen worden.
Dat hoeft allemaal niet. Het is in wezen volstrekte onzin om iedereen eens in de vier jaar allemaal tegelijk te laten stemmen. Ik pleit voor continu stemmen.
Je stemt voor de Tweede Kamer. Waarom niet elk half jaar 1/8e van de bevolking laten stemmen om 1/8 deel van de Kamer te gaan vervangen? Het effect is over de lange termijn hetzelfde: iedere kamerzetel wordt eens in de vier jaar verkozen, en iedere stemgerechtigde mag eens in de vier jaar stemmen, alleen dit niet allemaal tegelijkertijd. Voordelen: je hebt niet meer dat een heel land een jaar lang lam ligt omdat er verkiezingen zijn. Een ander groot voordeel is dat de vervanging van de Kamer veel geleidelijker gaat, waardoor er niet van die drastische schokverschuivingen plaatsvinden na een verkiezing en er dus meer continuiteit in beleid kan bestaan.
Weg met de regering
Bovenstaande werkt natuurlijk alleen onder de premisse dat verkiezingen er enkel zijn om de samenstelling van de Kamer te bepalen. Dat is nu niet zo; verkiezingen gaan ook over een nieuwe regering die indirect gekozen wordt. Ik denk dat we daar vanaf moeten, omdat er nu een dubbele rol is voor politici. Ze worden zowel als Kamerlid, en als potentieel regeringslid gekozen. Dit bijt elkaar, omdat partijpolitieke overwegingen van bewindslieden conflicteren met landsbelang (zie b.v. Yesilgoz die de vorige regering liet vallen op door partijpolitiek ingegeven leugens over "nareis op nareis").
Daarom moet partijpolitiek en regeringsdeelname losgekoppeld worden van elkaar.
In wezen is een regering niets anders dan een uitvoerende macht - managers dus. De oplossing ligt in alleen (verspreide) verkiezingen voor de Tweede Kamer. De regering bestaat uit ministers die een puur uitvoerende functie hebben in opdracht van die Kamer. Dus: stel een profiel op, iedereen mag intekenen op een ministerspost, en maak een toelatingsexamen daarvoor. Uit de pool van geschikte kandidaten wordt voor elk departement een minister geselecteerd; dat kan door de Kamer gebeuren, maar ook b.v. door loting. Die kandidaat is voor 2 jaar minister, en kan dan eenmalig een tweejarige verlenging vragen aan de Kamer. De minister heeft een uitvoerende functie in opdracht van de Kamer. De minister kan tussentijds opstappen als die dat wil; dan wordt niet het hele kabinet vervangen, maar alleen de minister.
We krijgen dan dus een soort van managementsregering (een zakenkabinet) dat op afstand van de Kamer staat, dat totaal niet verbonden is aan politieke partijen, dat simpelweg uitvoert, en dat minder macht heeft.
Het is hierbij ook heel belangrijk dat er een capaciteitstoets komt voor die ministers. Nu is de situatie dat iedere oetlul minister kan worden zolang een kamermeerderheid daar achter staat - daar moeten we vanaf. We hebben in het verleden absolute dombo's gehad als minister (Herman Heinsbroek), en nu hebben we dat weer (een racist op asiel, een uberwappie op internationale handel, en een kwakzalver op gezondheidszorg). Een toelatingsexamen voor ministers is helemaal niet raar: voor elke verantwoordelijke functie in de wereld is er een capaciteitstoets, dus waarom niet voor ministers.
Stemexamen
Nu we het toch over capaciteitstoetsen hebben: dat moet niet alleen voor bewindslieden gelden. Ook de kiezer zelf heeft met stemmen een grote verantwoordelijkheid. Dus het is helemaal niet gek om daar een stemexamen voor af te leggen. Dat hoeft niet een complex examen te zijn. Alleen al de vraag "over welk democratisch instituut gaan deze verkiezingen?" zal ervoor zorgen dat minstens 10% van de meest incompetente kiezers bij voorbaat al afvalt. Incompetente stemmen waar we helemaal niets aan hebben. De leeftijdsgrens voor kiesgerechtigdheid kan dan compleet vervallen. Ieder kind dat het stemexamen haalt mag gewoon een stem uitbrengen.
Dit algemeen stemexamen moet uiteraard niet een lachertje zijn, maar het moet ook weer niet al te moeilijk zijn; het is niet de bedoeling om bij voorbaat minstens de helft van de kiezers uit te sluiten. Het afleggen van een stemexamen dwingt kiezers om het stemmen serieus te nemen en zich te verdiepen in materie.
Referenda
De Tweede Kamer krijgt dus meer macht doordat de regering minder macht krijgt; ze krijgt echter minder macht omdat er meer referenda moeten komen. En dan totaal niet zoals in de referenda-debacles zoals we die de laatste jaren hebben gezien. Het probleem van die referenda is dat je iedere oetlul maar onvoorwaardelijk mee laat stemmen. In Brexit stemmen mensen dan voor "leave", om een paar jaar later doodleuk te ontdekken dat ze kennelijk niet goed nagedacht hadden want hun hele bedrijf gaat kapot dankzij die Brexit vanwege verlies van een Europese afzetmarkt - maar dan is het te laat voor spijt. In Nederland stemt men tegen een associatieverdrag met Oekraine niet omdat men uberhaupt ook maar geinteresseerd is in dat verdrag, maar puur om de regering een hak te zetten en een spaak in het wiel te steken (de letterlijke uitspraken van de tegen-campagne destijds). Wie als kiezer zo met referenda omgaat verdient geen stem.
Wil je een serieus referendum organiseren dan moet dat aan een aantal voorwaarden voldoen:
- het onderwerp moet geschikt zijn. Een onderwerp is geschikt als er een beperkt aantal heldere keuzes als uitkomst zijn. Dus niet een Europees grondwetsverdrag, dat is totaal ongeschikt - omdat een verdrag misschien wel of niet voldoet als er drie regels veranderd worden, waarmee het aantal mogelijke opties in wezen oneindig wordt, en waarmee een nee-stem (of ja-stem) ook onduidelijk wordt (want waar stem je tegen? Dit verdrag? Maar ook tegen een verdrag met drie regels anders?).
- Stemmers moeten het referendum serieus nemen. Dat kun je afdwingen door een stemexamen. Wil je mee beslissen over een onderwerp in een referendum? Bewijs dan eerst maar eens dat je je in het onderwerp verdiept hebt, door het afleggen van een (meerkeuze) examen over het onderwerp. Weiger je je in het onderwerp te verdiepen, dan is het volstrekt logisch dat je er ook niet over mag meebeslissen. Dit examen is specifiek, en van een hoger niveau dan het algemeen kiesexamen.
Deze ideeen zullen natuurlijk niet in een klap ingevoerd kunnen worden. Ik verwacht om eerlijk te zijn dat ze zelfs nooit praktijk zullen worden. Toch is het belangrijk het er over te hebben, want het huidige democratische systeem wat we hebben is compleet incapabel om de problemen van de huidige wereld op te lossen.
Het huidige systeem geeft luie onwetende burgers nepinspraak over liegende politici. En dat leidt alleen maar tot meer ellende en meer ontevredenheid.