wachten (op Godot)

Afgelopen vrijdag,was het zover. Ik zou de combi inleveren bij de autodealer die hem ging kopen, met hem naar de "Detran" (rijksdienst voor het wegverkeer) gaan en vervolgens naar de bank. Zo rond lunchtijd zou ik weer thuis zijn met een dikke stapel bankbiljetten. Maar helaas...

Hoe dat allemaal zit is een lang verhaal. De precieze details zal ik jullie besparen, maar feit is dat ik de hele vrijdag bezig geweest ben met wachten, en vandaag, maandag, dus weer.

Vandaag om tien uur had ik een afspraak bij de rijksdienst voor het wegverkeer en nadat om 11 uur de pief van afgelopen vrijdag 1 minuut naar onze auto gekeken had belde hij een volgende figuur die ook moest komen kijken. Hij zou voor de lunch nog langskomen dus of ik even een tempino (poosje) wilde wachten..
Ik mijn haakwerkje maar weer tevoorschijn gehaald...
Om 12.30 ik voelde de bui al hangen, kwam figuur met een telefoonnummer aanzetten dat ik na de lunch (dus na tweeen) maar even moest bellen.
Nu heb ik morgen weer een afspraak om half 9, terwijl we ook om half 10 bij de tandarts moeten zijn... De kindertandarts, dus gelukkig daar geen uren wachttijd ;-)
Maar of het allemaal nog goed komt voor ons vertrek op 10 maart???

De efficientie is over het algemeen ver te zoeken in dit land, waar de vlag getooid is met een spreuk getiteld "orde en vooruitgang".
Voor ons valt het niet te begrijpen. Men houdt totaal geen rekening met de tijd van een ander. Mensen laten wachten, en ergens voor nop heendirigeren geeft hen geen enkel ongemakkelijk gevoel. Als meneer A vorige week, toen ik voor zijn deur geparkeerd had een minuutje gekeken had, had hij toch meteen meneer B kunnen bellen, en iets kunnen afspreken voor vandaag? Dat had mij (en Rinke, die dus al die tijd niet aan zijn werk toekomt- onze kinderoppas doet een week stage in het ziekenhuis Haar broer zou het overnemen, maar kwam dus vanmorgen niet opdagen.) veel tijd kunnen besparen.
Maar zo denkt men hier niet.

Opvallend is dat de mensen hier het allemaal gelaten accepteren. Zo gaat het hier nu eenmaal. En zelf doen ze niet anders. Een afspraak is hier niets anders dan een 'intentie'. Zelfs als een ander daardoor in de problemen komt omdat er bijvoorbeeld een vliegtuig gehaald moet worden!

Maar gestreste mensen zie je hier weinig. Ik denk dat ze door de evolutie allemaal zijn uitgeselecteerd. Al vóór de voortplanting overleden aan een hartaanval...

een kind van 12 jaar.

Toen we afgelopen donderdag naar Ilhéus gingen om onze matras uit de bus naar de familie van Martin te brengen, troffen we hem alleen aan op het pleintje voor de kerk. We moesten de matras maar brengen bij een vriendin van zijn moeder, vertelde hij, want zijn moeder was weggegaan.
"Weggegaan?"
"Ja ze is voor 2 maanden weggegaan, naar Itacaré en heeft Lotus meegenomen."
"Waar slaap jij dan nu?"
"O, dan eens hier en dan eens daar."
Martin is een ster in ontwijkende antwoorden. Na een beetje doorvragen hoorden we dat zijn moeder na een ruzie met hem was weggegaan, en hem zijn paspoort had gegeven: "zoek het maar uit". Zijn zusje was bij de "tante" waarbij ze eigenlijk permanent verblijft, maar haar man wilde hem daar niet bij hebben. En bij de mensen waar hij en zijn moeder en broertje vaak verblijven, wilden ze hem alleen als zijn moeder er bij was. Martin is 12.

Tsja, en nu?

Hem voor de twee weken dat we hier nog zijn in huis nemen zagen we eigenlijk ook niet zitten. Martin is behoorlijk druk, en zit overal met zijn tengels aan (lees: sneuvelende aparaten). Bovendien ook was dat geen lange-termijnoplossing. Alhoewel ik niet dacht dat zijn moeder echt twee maanden zou wegblijven -waarschijnlijk wilde ze hem om de een of andere voor ons onbegrijpelijke reden, eens flink laten schrikken- was ik daar ook geen 100 procent gerust op.

Ik heb hem dus een telefoonkaart en ons telefoonnummer gegeven en het verder laten afhangen van de meer permanente vrienden en kennissen die hij hier in Ilhéus heeft. Ook als zijn moeder er wel is logeert hij immers regelmatig bij anderen. Ook verder kan hij zich uitstekend redden. Hij is gezegend met een gave om contact te leggen, doet zijn eigen was, en scharrelt zijn kostje meestal toch al zelf bij elkaar. Maar twee dagen later belde hij al wanneer hij kon komen.

Afgelopen zaterdag hebben we hem dus opgehaald, en op zondag hebben we (we hadden de bus immers nog) hebben we een uitstapje gemaakt naar Itacaré. Dit was ook waar zijn moeder ergens moest zijn, maar waar ze was wist hij niet, en haar zoeken wilde hij ook niet. We hebben de dag doorgebracht op een plekje waar we al eens eerder geweest waren. Rinke en Martin hebben samen nog een paar uurtjes door de Mangroven gestruind op zoek naar een waterval waar je eigenlijk alleen met gids heen mag. Jitse, Ibi en ik bleven bij de rivier, die bij eb in zee stroomde, en bij vloed landinwaarts werd gevuld door de zee. Het was een heel geslaagde dag.

Terug in Ilhéus gingen we een ijsje eten en daarna op zoek naar de tante waar zijn zusje woont. Ze was niet thuis, maar later kwamen we haar ook tegen. Ze was blij dat hij ook bij ons af en toe onderdak kon zijn. Ze zei ook erg van de situatie te balen, maar ook te denken dat Martins moeder wel snel weer zou verschijnen. Wat ook zo was, want even later kwamen we haar tegen op het plein.

Nadat aldus "alles" weer goed gekomen was, ging Martin met ons mee naar huis en viel al in de bus in slaap, zo moe was hij van de wandeling en de dag.

Hoe dit verder moet? Op een gegeven moment, en dat zal niet heel lang meer duren denk ik, zal Martin zijn eigen weg gaan. Hij weet niet anders. Zo is hij het gewend. Omdat hij intelligent is,een opgewekte natuur heeft,en gemakkelijk contacten legt, zal hij het wel redden. Als hij rond de 40 is zal hij denk ik nog maar weinig eigen tanden en kiezen hebben, doordat hij niet poetst, en alleen naar de tandarts gaat als er pijn is in combinatie met geld voor de tandarts. Maar ik denk dat hij nog wel goed terecht komt.

Maar hij is lang niet het enige kind dat op straat zwerft, en velen van hen zijn gedoemd tot een leven van diefstal, drugsmisbruik en uitbuiting.

vrolijke oudjes

Toen ik vanmorgen op weg ging om de combi over te dragen aan de koper (hetgeen nogal wat voeten in de aarde blijkt te hebben, maar dat is een ander verhaal) zag ik Margarida een
hele stapel tafels en stoelen neerzetten.



"Wat is hier aan de hand?" vroeg ik, denkende aan een uitgebreide schoonmaakoperatie.

"Heb je het nog niet gehoord?" zei ze, "Er komen hier straks 80 oudjes".

"80 oudjes? Denk je dat het veel lawaai wordt?"

"Ach nee, het zijn toch 'velhinas'"(= oudjes).

Maar toen ik vanmiddag onverrichterzake terugkwam van een hele dag bureaucratie omtrent de bus, was de hippe eigentijdse muziek al van verre te horen. Echter, inplaats van de rollende heupen en billen waar we gewend aan waren geraakt bij dit soort muziek, waren de velhinas en hun begeleidsters houterig bezig met soort combinatie van dans en ochtendgymnastiek.
Daarna werden de oudjes, slippers en sandalen in de hand, door het zand begeleid naar de zee. Voor een flink aantal van hen was dit de eerste keer (!). Ook het zwembad was voor velen een hele nieuwe belevenis. Tot wanhoop van Margarida spoelden ze er hun slippers in af, of gingen er met al hun zanderige kleding in, om dat vervolgens nog even goed uit te spoelen... Haar verzoek om dit niet te doen werd met koppige oostindische doofheid en/of oostindische alzheimer genegeerd.

In de patio waren hapjes en priklimonade, en er hing een groot spandoek van de (prefeitura) burgemeester en gemeenteraad van hun stad. Zij hadden deze reis mede mogelijk gemaakt. 's Avonds werden er met een beamer foto's vertoond van de akties die allemaal waren uitgevoerd om deze reis mogelijk te maken, onder andere van een modeshow waarop verschillende van de aanwezigen herkenbaar waren, en waarover veel gegiecheld werd. Ibi vond het geweldig, en onder het motto "film zien" maande ze mij tot zitten en kijken. Dit deed de ogen van de verzamelde velhinas menig keer van het scherm afdwalen. Af en toe hoorde ik iets als "que coisa mais linda" en "parece una bunceca". "Wat mooi, het lijkt wel een pop".

Ondertussen werd de prefeitura uitvoerig en met naam en toenaam bedankt. "Het was een prefeitura die al hun beloftes nakwam, en men moest hen herdenken bij het stemmen en in hun gebeden". Ook werd er een bijbeltekst voorgelezen die alle aanwezigen meemompelden, en daarna werden vertegenwoordigers van de verschillende kerken naar voren geroepen om elk iets namens hun aanhangers te zeggen. Naarmate de avond vorderde werd het steeds stichtelijker, en toen de gehele goegemeente psalmen begon te zingen (uiteraard vals) ben ik er tussenuitgeknepen. Met Ibi, wier oogjes inmiddels aardig klein waren geworden.

Naschrift: inmiddels is het de volgende dag, en hebben de oudjes het reuze naar hun zin in het zwembad. Wij hebben onze hele voorraad drijfmiddelen voor de kinderen aan hun geleend, en diverse tachtigjarigen drijven hiermee nu in het diepe.
Anderen lopen trots rond met een t-shirt van hun club genaamd de positieve aspecten van de 3-e leeftijd (tercer idade). En op de achterkant: "op elke leeftijd kun je feliz zijn" (= gelukkig).

Als ik ook op deze manier oud mag worden, dan teken ik ervoor!

Capoeira aan het gouden meer

Daar gingen we weer, op weg naar Canaveiras en de gruta Lapao. Het was een flinke ruk van ruim 170 km, met een km of 10 daarvan over een onverharde kuilenweg.
Maar helaas. De gruta de Lapao kon alleen met gids bezocht worden, en de laatste 5 km ernaar toe was eigenlijk alleen geschikt voor auto's met vierwielaandrijving. En zeker niet voor een combi die nog onbeschadigd verkocht moet gaan worden. Dus dan maar op naar het lagoa Dourada, waar je leuk zou kunnen zwemmen, en ook een aardig wandelpaadje langs de rivier zou wezen.
Het lagoa Dourada (gouden meer) bleek een aardig klein zandafgravingspoeltje. Toen we eraan kwamen was het er nog rustig, maar naarmate de dag vorderde werd het er steeds drukker met plaatselijke jeugd en jonge gezinnetjes die de grootste lol hadden. Uiteraard vergezeld van het gedreun en gebonk uit de luidspeakers van diverse auto's elk op hun maximum vermogen, in een poging om het geluid van de competitie te overstemmen.

Reden te meer om ons maar eens aan de wandeling te gaan wagen, maar helaas, die bestond niet meer. Diverse stukken grond waar het pad overheen liep waren de laatste jaren in handen van andere eigenaren gekomen, die het hadden afgesloten.

Na nog een korte duik in het meer besloten we dan maar eens in kijkje in het geroemde Canaveiras te gaan nemen. Maar toen ik nog wat foto's stond te nemen wilde er ineens allerlei lui op de foto (zie je wel Rinke...) Vervolgens werden we door een stel zeer veerkrachtige jongelieden uitgenodigd om foto's te maken van hun capoeira oefeningen. Ze waren me al opgevallen omdat ze al een aantal uurtjes onvermoeibaar voor en achterwaartse salto's maaken, en haasje over 5 personen tegelijk speelden. Toen ik op de camera ook nog een filmfunctie ontdekte (wat een gepiel) was de pret helemaal compleet...

Hier zijn:
paulo, Alexandre, Sergio, Aldo,Sandra, en Paulo...

Paaseieren en onze bus.

Het is zover. De eerste paaseieren hangen alweer in de winkels. Het zijn reusachtige gevallen, omwikkeld met een royale lading spannend cellofaan. Grote delen van de plafonds van snoepwinkels en de grotere supermarkten zijn ermee behangen. De kleinsten zijn zo'n tien cm hoog. Goedkoop zijn ze niet. Men telt grif 30 reaal (ruim 10 euro) neer voor zo'n geval. En wat krijg je daarvoor? Een hol chocolade ei van zo'n 10 cm hoog met daarin een plastic niemendalletje van hetzelfde kaliber als de goedkopere surprise eieren bij ons in nederland.

Voor ons zijn ze een teken dat de klok nu echt helemaal rond is gegaan. Toen we vorig jaar aankwamen in Porto Alegre was het ook paaseieren tijd.

En ook verder begint het erop te lijken. De bus is verkocht, voor een zeer redelijk bedrag (maar 250 euro minder dan we hem destijds hebben aangeschaft). We hebben hem verkocht aan een autohandelaar. Nu hebben we ook wel het een en ander laten herstellen en andere kosten gehad, maar toch. Dat auto's en combi's hier in Ilhéus veel minder waard zouden zijn dan in Rio Grande do Sul hebben we niets van gemerkt.
Er schijnen veel autohandelaren vanuit RS naar Salvador te reizen om daar een auto te kopen, en deze dan met winst weer in RS te verkopen. Hilson, man van Nida heeft dat een tijd gedaan en het scheen erg lucratief te zijn.
Maar in ons geval was dat dus niet zo. Het was juist een pluspunt dat de bus uit RS kwam, omdat hij minder aangetast is door roest als een even oude bus hier. Iedereen vind hem er geweldig uitzien.
Wat ons verbaasde, is dat geen van de potentiele kopers de moeite nam om even onder de bus te gaan liggen of er zelfs maar even mee te rijden. Zelfs de motorklep hoefde niet open. Nou, zo zou ík nooit een auto kopen!

Dus toen ik vandaag nog even langs de dealer reed om door te spreken hoe ik de bus as vrijdag zal inleveren, was hij verbaasd te merken dat er maar een achterbank inzit, en dat de andere een kist is. Gelukkig had ik dat wel doorgesproken met zijn collega maar hij was er niet erg verheugd over.

Vader en zoon Nerd begrijpen elkaar

Ingeborg: Jitse, weet je hoe je het getal tien schijft?
Jitse: Ja, een één en dan een nul.
Ingeborg: En weet je ook hoe je het getal honderd schijft?

Dat wist Jitse niet, en duizend ook niet.

Rinke: Jitse, weet je ook hoe je het getal zeshondervierenvijftig biljoen tweehonderzevenentwintig miljard hondervierentwintig miljoen negenhonderelfduizen vijfhonderdzeventien schrijft?

Jitse: Ik weet het niet, Oh ja toch. Dat is eerst een zeven, dan een vier, nog een vier, en nog een vier, en een acht, en nog een acht, en nog een acht, en een vijf, en een vijf, en een vijf, en een drie, en een twee en een vier, en nog een vier en een twee, en een drie en een zes en een zes en een vier en nog een vier en nog een vier, en nog een vier en een twee ...

een leuke ontmoeting

Onze laatste weken in Ilhéus zijn aangebroken. Zolang we onze bus nog niet verkocht hebben proberen we nog zoveel mogelijk leuke uitstapjes te maken in de omgeving. Vandaag stond Canaveiras op het programma, en vlak daarbij een natuurpark met een grot. Om acht uur zaten we dus al in de bus, om met gezwinde spoed op weg te gaan.
Maar nog geen 12 km verder, in Olivença, zagen we langs de kant van de weg een "nieuwe", interessant ogende paderia en loncheria ((bakkerij en eethuisje). We stopten de bus en ik ging op onderzoek uit. In de bakkerij bleek van een jonge duitser, die samen met zijn braziliaanse vrouw volkorenbrood, sapjes en allerhande andere lekkere broodjes verkocht. Zoals croissants en baquettes. Dat is uniek voor deze omgeving, dus haalde ik snel Rinke en de kinderen.

Na een uurtje, waarin we nog met een stel uit Sao Paulo in gesprek raakten die een jaartje in Ilheus wilden komen wonen en onze pousada een interessante optie vonden, en een poging om onze bus aan de jongelui van de padaria te slijten (wie weet!) togen we weer op weg. Maar weer een km of 20 later, (bij de afslag naar Ecopark Una) kwamen we langs een klein kraampje waar ze chipjes, koekjes en blikjes fris verkochten. Eerder waren we daar met pa en tette ook al eens geweest. Ik was toen in gesprek geraakt met de vrouw achter de kraam die een hoedje ophad, gehaakt van plastic zakjes. Omdat de familie ondertussen zat te smelten in de bus, kon ik het ingewikkelde verhaal waar haar nichtje woonde die deze hoedjes haakte, toen niet opschrijven.

Dit keer werden we meteen hun huis binnengeloodst. Er was geen ontsnappen aan hun enthousiaste gastvrijheid. Alles moesten we zien. Hun zelfgebouwde huis (van bamboestokken en golfplaat, in meerdere kamertjes verdeeld door wanden van doek. De rivier, waar Amilton, de zoon zojuist een dikke vis gevangen had in een fuik , hun fruitbomen en de geneeskrachtige kruiden tegen reuma, hoesten en hoofdpijn. In acht jaar tijd hadden ze alles zelf opgebouwd op een stukje gekraakt land vlak naast de weg. Het was duidelijk dat deze mensen voor het grootste deel zelfvoorzienend waren, en in financieel opzicht maar een zeer marginaal inkomen hadden. Maar ze waren vrolijk en goed gevoed, de fruitbomen stonden er goed bij, en ze woonden op een mooie prettige plek.

De kinderen waren helemaal weg van de kippen met kuikentjes die overal rondscharrelden, en ook de poes, en de hondjes moesten natuurlijk flink geknuffeld worden. Uit een grote tank in de schaduw haalden ze het sap van de genipapovrucht, waar we meteen ook 2 liter van meekregen (aangelengd wel goed voor zo'n zes liter(!). De genipapo hadden ze eerder geperst met een grote houten pers van eigen makelij. Het is een sterk smakende vrucht. De smaak is het best te omschrijven als een soort fruitige petroleum. Met een boel suiker en water is het best te drinken al is het wel even wennen. Het plastic hoedje moest ik ook aannemen (vond ik natuurlijk geweldig!) en ook werden we overladen met avocados.

Omdat ik verder niets had om op onze beurt cadeau te geven, en geld geven niet gepast was, haalde ik de origami maar weer van stal. Van een nieuwe kalender (het enige papier dat ze in huis hadden) vouwde ik een grote bloem, een paar kikkers en een vliegende vogel.

Het was heel gezellig. Zij vonden ons al net zo exotisch als wij hen, en de tijd vloog voorbij. Het plan Canaveiras werd verlaten. Omdat Amilton iets op moest halen in Ilhéus, en daar zijn haar wilde laten knippen en nog wat zaken, kon hij mooi met ons meerijden, en ons dan ook zelf wijzen waar de nicht van de hoedjes en tasjes woonde. En (je bent dokter of je bent het niet) we konden we dan ook mooi meteen even langs de apotheek voor wat medicijnen. Amilton had een zeer heftige malassia furfur. Een opzichzelf onschuldige huidschimmel, maar erg ontsierend. En hun buurmeisje Leila had een fiks ontstoken wond aan haar been waar de kippen af en toe even in pikten).

Nadat we met Amilton nog ergens geluncht hadden, togen we naar de nicht (Gianni) die vlak bij ons om de hoek bleek te wonen samen met haar moeder en overgrootmoeder (die misschien maar een paar jaar ouder was dan mijn eigen ouders). Gianni bleek haar hele kamer behangen te hebben met tassen en hoedjes die ze fabriceert van Colalipjes, oude plastic zakjes en telefoonkaarten, en in reepjes geschuurde lapjes op een zeer kunstige en vaardige wijze. Ik heb er meteen drie gekocht. Een voor mijn zus, een voor Anneke, en een voor mezelf. En ik heb Gianni gevraagd om er nog eentje te maken, maar voor wie dat is nog een verrassing..

Zelfkennis

Jitse: "Als ik groot ben gaan jullie dood."
Rinke: "Ja, want wij zijn veel ouder. Dus gaan we waarschijnlijk eerder dood. Dan heb je geen lieve pappa en mamma meer."
J: "Ja, maar ik ben dan al groot, en ik heb dan zelf misschien wel kindjes."

Even stil...

J: "Maar ik wil toch geen kindjes als ik groot ben, want die krijsen veel te veel."

Bij de kindertandarts

Bij de kindertandarts waar we geweest zijn ging het trouwens een stuk beter. Je zal er best wel eens moeten wachten, maar de afspraken zijn ruim ingepland. Beide keren dat we er waren was Jitse zelfs een beetje teleurgesteld dat we direct aan de beurt waren en dat hij niet kon spelen met de grote hoeveelheid verleidelijk speelgoed in de wachtkamer.
Ook in de behandelkamer was veel speelgoed voorhanden, en boven de behandelstoel hangt een TV. Helaas was de dvd speler kapot zodat er geen kinderfilm gekeken kon worden. Toch denk ik dat de aanwezigheid van de TV voor veel kinderen rustgevend werkt. Thuis staat dat ding immers ook de hele dag aan. Tenminste bij kinderen wiens ouders de tandarts kunnen betalen.
Gisteren vond dan eindelijk Jitses eerste echte behandeling plaats. Een stukje van een kiesje was afgebroken,door een gaatje dat tussen twee kiesjes was ontstaan. Ook de kies ernaast bleek grote caries te hebben. De twee kiesjes konden in een moeite door met dezelfde verdoving behandeld worden.
Het bezoek aan de tandarts was trouwens wel schrikken. Jitse blijkt 7 gaatjes te hebben! Dit was de onafhankelijke constatering van deze kindertandarts. Half december waren we ook al bij een tandarts geweest die het zonder ergens in te prikken of tegen te tikken al over vijf gaatjes had. Het lijkt wel of ze zich met de snelheid van het licht vermenigvuldigen. Iedere keer als hij zijn mond open doet zit er weer een gaatje bij. De tandarts noemde het ontstaan van caries een samenspel tussen erfelijke aanleg, poetsen en dieet. Aangezien wij de kinderen niet overladen met snoep of flessen melk mee naar bed geven, kunnen we ons dus alleen nog op het poetsen en flossen richten.
Maar drie keer per dag zoals de tandarts adviseert wekt aversie, omdat de tandpasta (ook de kindertandpasta ) prikt.

De kunst van het wachten

Het woord patient komt uit het latijn en heeft verwantschap met ons nederlandse woord "geduldig". In Brazilië noemt men, althans bij de tandarts, de patienten "cliëntes", maar daardoor wordt de noodzaak voor geduld helaas niet opgeheven. Integendeel. Hier in Brazilië is de kunst van het wachten tot grote hoogten geevolueerd. In volstrekt meditatieve (of vegetatieve?) staat betrekken de patienten 's morgens om half acht de wachtkamer. Daar zitten ze, zonder enig teken van lichamelijke of mentale activiteit gemiddeld zo'n twee uur. De televisie tettert op volle sterkte en sommigen kijken daar met een half oog naar maar de meesten staren stilletjes voor zich uit.
Behalve natuurlijk die ene gekke hollandse juffrouw die zich altijd zo vreselijk zit op te winden dat het gemiddeld twee uur duurt voordat ze aan de beurt is. En altijd wat te frunniken of te lezen bij zich heeft. En zit te rekenen "in de negen keer dat ik hier geweest ben ben ik twee keer voor niets geweest, en heb ik ongeveer 20 uur in de wachtkamer doorgebracht tegen maximaal 3 uur in behandeling".